Đổ lỗi có thể trở thành thói quen với người thường xuyên làm vậy hoặc người luôn sống với tâm lý “nạn nhân”. Tuy nhiên, khi bạn đổ lỗi cho người khác, bạn đang dần đánh mất trách nhiệm cá nhân. Các nghiên cứu còn cho thấy đổ lỗi có tính “lây lan”: nếu bạn trông thấy ai đó đổ lỗi cho người khác vì lỗi sai của chính họ, bạn cũng có thể dễ dàng làm theo. Vậy, tại sao chúng ta phải chịu trách nhiệm cho cuộc sống của chính mình?

1. Rất đơn giản để đổ lỗi cho người khác

Hãy bắt đầu từ một sự thật đơn giản: khi bạn đổ lỗi, bạn thực sự đang tránh trách nhiệm của bản thân và chuyển nó sang người khác. Điều này dễ dàng hơn việc phải đối mặt với hậu quả của vấn đề, cũng như những cảm xúc khó chịu khi gặp sai lầm.

Có những lúc, bạn có thể tự thuyết phục mình rằng mọi vấn đề đều là do người khác gây ra, nhưng sâu bên trong, bạn biết rằng điều đó không đúng. Nhưng thường thì, việc nói dối lại dễ dàng hơn việc đối mặt với sự thật. Khi phải quyết định giữa việc nói dối và nói sự thật, con người thường chọn con đường dễ dàng hơn, bất kể hậu quả của hành động đó là gì.

Cách tiếp cận: Hãy biến những tình huống xấu trở thành cơ hội học hỏi. Mỗi lỗi lầm là một bài học, một cơ hội để bạn phát triển và học hỏi. Nếu bạn gặp sai lầm, hãy dành thời gian để suy nghĩ về những bài học bạn có thể rút ra khi chấp nhận trách nhiệm hoàn toàn. Điều này giúp bạn không tái phạm sai lầm và tiến bộ hơn. Ngoài ra, nếu bạn chọn đổ lỗi thay vì học từ sai lầm, bạn sẽ không tiến bộ mà chỉ rơi vào tình trạng “dậm chân tại chỗ”, với tư cách là “nạn nhân” của tình hình và những người xung quanh.

2. Có thể coi đổ lỗi như một cách tự vệ

Việc đổ lỗi cho người khác thường dễ dàng hơn việc thừa nhận những thiếu sót hoặc sai lầm của bản thân. Chúng ta thường coi đây như một cách tự bảo vệ để tránh những cảm giác tội lỗi và lo lắng. Bằng cách đổ trách nhiệm cho người khác, chúng ta tránh phải đối mặt với việc tự kiểm điểm và suy ngẫm về hành động của mình.

Việc áp dụng cách phòng thủ này dễ hiểu bởi chúng ta thường muốn bảo vệ tự tôn và không để lộ ra những khiếm khuyết của bản thân. Tuy nhiên, nếu chúng ta lạm dụng thói quen này quá mức, vấn đề sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khiến ta trở thành người luôn tìm cách viện cớ thay vì nhận trách nhiệm. Điều này cũng có thể trở thành một cách hoàn hảo để tránh né những tình huống đầy thách thức và khó khăn.

Cách tiếp cận: Do bản chất của cơ chế phòng thủ, thói quen bảo vệ tự tôn thường phát triển dần theo thời gian và có thể thay đổi bằng những hành vi mới. Nếu bạn nhận thấy rằng bạn thường lo lắng và sử dụng cách đổ lỗi cho người khác để “bảo vệ” bản thân, hãy ngừng nghĩ tiêu cực rằng việc nhận trách nhiệm sẽ có hậu quả xấu cho bạn, vì thực tế, khả năng cao là điều đó không xảy ra. Thực tế, việc chịu trách nhiệm thường mang lại cảm giác tự tin và hài lòng hơn nhiều so với việc trốn tránh và đổ lỗi.

3. Một số người đổ lỗi cho người khác khi họ thấy bản thân mất kiểm soát

Thường khi mất kiểm soát trong một số tình huống, ta dễ bị hoảng loạn. Để cảm thấy bản thân lấy lại sự kiểm soát, thường người ta chọn cách đổ lỗi cho người khác. Ví dụ, sau một trận cãi vã căng thẳng với vợ/chồng, bạn có thể đã nói những lời nặng nề vì không kiểm soát được cảm xúc. Mặc dù bạn có thể đổ lỗi cho đối phương vì tính ích kỷ, nhưng lý do thực sự có thể là bạn đang cảm thấy bất lực và yếu thế tại thời điểm đó.

Việc nói những lời gây tổn thương như vậy thường là một phản ứng tức giận – một cách cho cảm xúc bất lực bên trong. Mặc dù có những cuộc cãi vã trước đó, việc không muốn nhìn nhận vấn đề trong hôn nhân là một cách thoái thác trách nhiệm vì bạn cảm thấy yếu đuối và không thể thay đổi được tình hình. Tuy nhiên, đổ lỗi cho đối phương chỉ khiến bạn cảm thấy yếu đuối hơn và có thể dẫn đến việc tiếp tục đổ lỗi cho họ.

Cách tiếp cận: Dù có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến cảm xúc của bạn, bạn không thể đổ toàn bộ trách nhiệm cho hành vi hay cảm xúc của mình lên người khác. Khi cảm thấy mất kiểm soát, hãy dừng lại, thở sâu và suy nghĩ kỹ về những bước tiếp theo. Hãy nhớ rằng chỉ có bạn mới kiểm soát được hành động của mình và do đó, bạn phải chịu trách nhiệm cho những gì bạn làm sau đó.

4. Đổ lỗi cho người khác có thể bảo vệ cái “tôi” mỏng manh của bạn

Đổ lỗi có thể được xem như một cách để so sánh và thể hiện sự “đúng” và “sai” giữa các bên trong một tình huống xã hội. Khi bạn đổ lỗi cho một người khác, bạn thường cảm thấy mình “đúng” và họ “sai”. Ngay cả khi bạn đổ lỗi để tự xưng là nạn nhân, điều này vẫn là cách để nâng bản thân lên bằng cách thu hút sự chú ý và chứng minh sự đúng đắn của mình. Điều này thể hiện rõ sự thiếu tự trọng.

Cách tiếp cận: Thay vì tìm lý do cho việc đổ lỗi cho người khác, hãy nghiên cứu tại sao bạn có xu hướng tự đánh giá tiêu cực đến mức cần phải “đè nặng” người khác để “nâng” bản thân. Tăng cường nhận thức về giá trị bản thân giúp bạn tự chủ hơn trong việc chịu trách nhiệm. Hơn nữa, khi bạn có thể chấp nhận sai lầm của mình, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc chấp nhận và thấu hiểu sai lầm ở người khác.

5. Mọi người đổ lỗi để có được lời giải thích cho vấn đề

Khi gặp phải vấn đề, chúng ta thường muốn tìm nguyên nhân để hiểu tại sao vấn đề đó xảy ra. Thường thì, việc đổ lỗi cho ai đó giúp ta cảm thấy như đã có lời giải thích cho vấn đề. Thường ta đổ lỗi cho cá nhân nào đó và từ đó, có thể rơi vào việc kết luận vội vàng và thoái thác trách nhiệm.

Một điều thường bị bỏ qua là vấn đề thường không phải do một cá nhân mà là kết quả của một bối cảnh hay hệ thống. Mỗi người không phải lúc nào cũng lười biếng hay thiếu trình độ như những lời đổ lỗi thường nói về họ. Thay vào đó, nhiều yếu tố thường kết hợp với nhau và dẫn đến kết quả không mong muốn.

Cách tiếp cận: Hãy chấp nhận rằng có nhiều điều không nằm trong tầm kiểm soát của bạn và bạn không cần phải luôn giải thích cho người khác về những sự cố xảy ra. Đôi khi, bạn không thể hiểu rõ hết nguyên nhân tại sao sự việc xảy ra.

Lời kết:

Khi con người ta khao khát sự hoàn hảo – một mục tiêu thường không thể đạt được, họ dễ đổ lỗi cho người khác về những lỗi lầm của mình. Tuy nhiên, việc đổ lỗi có thể khiến họ bỏ lỡ cơ hội để phát triển bản thân. Đôi khi, đổ lỗi có thể được xem như một hành động tự vệ, nhưng nếu lạm dụng, nó có thể cản trở quá trình học hỏi và tiến bộ.

Đừng quên ghé thăm bài viết của học viện Asha để đọc thêm nhiều thông tin hữu ích thú vị nữa nhé!